Borelioza objawy i leczenie, objawy boreliozy

Słońce i piękna pogoda zachęcają do spacerów i aktywności na świeżym powietrzu. Z drugiej strony nadejście ciepłych dni oznacza też, że rozpoczął się sezon na kleszcze, a także na inne owady przenoszące choroby. Te pajęczaki są bardzo groźne dla człowieka, ponieważ, przenoszą wiele groźnych chorób. Warto też pamiętać, że kleszcze można spotkać na wszystkich terenach zielonych, a więc miejski park, czy skwer nie są bezpieczne. Warto również pamiętać, że okres, w którym kleszcze są aktywne, jest bardzo długi, trwa on bowiem od przełomu marca i kwietnia do przełomu października i listopada, najbardziej aktywne są w maju i czerwcu, oraz w lipcu i we wrześniu, czyli w okresie, kiedy wiele osób wybiera się do lasu, aby zbierać jagody czy grzyby. Z tego względu zawsze po spacerze warto skontrolować swoje ciało, zwłaszcza miejsca ciepłe i wilgotne takie jak zgięcia kolan, łokci, pachwiny, pachy. Trzeba pamiętać, że ukąszenie przez kleszcza jest bezbolesne, a kleszcz może żerować na człowieku nawet do 15 dni.

Choroba z Lyme (borelioza), została rozpoznana po raz pierwszy w USA w 1975 roku. Diagnozowana jest od drugiej połowy lat 80. Pierwszą bakterię wywołującą boreliozę (borrelia burgdorferi) odkrył etymolog medyczny Willy Burgdorfer w 1982 roku. Burgdorfer zmarł w 2014, w wieku 89 lat na chorobę Parkinsona, która okazuje się jest ściśle powiązana z boreliozą. Borelioza jest chorobą bardzo starą, choć oficjalnie jest znana stosunkowo od niedawna. Odkryto ją w szczątkach człowieka lodu Ötzi sprzed 5300 lat, zamrożonego w wiecznej zmarzlinie w Alpach.

Do bakterii powodujących boreliozę należą b.burgdorferi (borelioza sensu stricte), b.spielmanii, b.garinii, b.afzelii, b.lusitaniae, b.japonica, b. miyumotoi, b.hermsii, b.purkeri, b.turicutue i wiele innych szczepów z rodziny borrelia. Różnią się one częstością występowania w poszczególnych strefach geograficznych. Neuroboreliozę wywołują najczęściej b.garinii i b.lusitaniae. Bakterie borrelia przenikają do wielu typów komórek człowieka; do fibroblastów i makrofagów, do limfocytów, do tkanki łącznej, nerwowej oraz mięśniowej.

Tkanka łączna jest ulubionym środowiskiem, w którym przebywają krętki i należą do niego:

  • ścięgna i stawy (często asymetryczne zajęcie dużych stawów),
  • tkanka serca,
  • skóra i tkanki podskórne (rozpad kolagenu i przedwczesne starzenie),
  • opony mózgowe,
  • astrocyty (tkanka łączna mózgu),
  • inne części układu nerwowego, oko.

Bakterie z rodziny borrelia mają polimorficzną budowę. Są w stanie zmieniać swoją formę z klasycznej postaci krętka w owalną (przetrwalnikowa cysta z uśpionym prowirusem) i odwrotnie z postaci owalnej w formę krętka. Może także tworzyć tzw Spory (pęcherzyki) oraz struktury w kształcie litery L (forma L), które są pozbawione ściany komórkowej. Te zabiegi i blokują działanie antybiotyków. Do cyst nie penetrują makrofagi, dlatego układ immunologiczny nie rozpoznaje zakażenia krętkami w formie uśpionej, nieinwazyjnej. Im dłużej trwa nierozpoznana borelioza, tym większe jest ryzyko, iż będzie ona seronegatywna (brak przeciwciał – choroba jest niewykrywalna przez testy medyczne), gdyż krętki są uśpione w cystach. Przekształcenie krętków w formę L następuje bardzo szybko, czas ten można liczyć w minutach od chwili pojawienia się niekorzystnego środowiska wokół krętków. Następnie z formy L powstaje przetrwalnikowa cysta, gdzie uśpione i ukryte bakterie w postaci prowirusów mogą przebywać bardzo długo, nawet wiele lat. Bakteria o polimorficznej budowie, takiej jak borrelia, nie poddaje się efektywnie antybiotykoterapii i uniemożliwia rozpoznanie przez układ immunologiczny, stąd takie problemy z wyleczeniem boreliozy.

Bakterie wywołujące boreliozę posiadają dużą zmienność i mutują. Zmieniają się także wektory roznoszące boreliozę i strefy jej występowania. Antybiotyki standardowo przepisywane na boreliozę przestały już właściwie działać. Krętki powodujące boreliozę są wysoce inteligentne i nauczyły się funkcjonować razem z człowiekiem oraz manipulować jego organizmem dla własnego pożytku, wykorzystywać powiększające się luki w systemie odporności. Obecnie DNA człowieka jest zaatakowane i wbudowane zostały do niego DNA różnych patogenów (wirusów i bakterii), co często uniemożliwia całkowite wyzdrowienie.

Jakie są objawy po ukąszeniu kleszcza u człowieka?

Kleszcze są bardzo dobrze przygotowane do ataku na człowieka. Przede wszystkim ich ślina ma właściwości znieczulające. Atakują w tych miejscach, w których skóra jest najdelikatniejsza. Podczas wkłucia wydzielają dużą ilość śliny, która bardzo szybko twardnieje. Proces ten trwa około 30 minut. W ten sposób powstaje rurkowata pochewka, otaczająca narządy gębowe. Efektem jest niezwykle mocne i trwałe umocowanie otworu gębowego kleszcza w skórze człowieka. Oczywiście przez cały czas żerowania kleszcz wydziela substancje, które zapobiegają krzepnięciu krwi. Po utworzenia trwałego połączenia kleszcz przystępuje do pobierania pokarmu, czyli ssie krew. Po około 24 godzinach od wkłucia następuje rozpad komórek gruczołów ślinowych kleszcza i w tym momencie dochodzi najczęściej do przekazania żywicielowi chorobotwórczych patogenów. Nie można jednak bazować na tym przypuszczeniu, że krótszy czas żerowania kleszcza jest bezpieczny, gdyż nieraz dochodzi do zakażenia bardzo szybko po ukąszeniu. W czasie żerowania kleszcz zwiększa swoją objętość nawet 10-krotnie.

Ugryzienie kleszcza – objawy

Jak już wspomniano wcześniej bardzo trudno jest zauważyć moment w którym kleszcz ukąsi. Jednak samo ukłucie wywołuje podrażnienie skóry, któremu towarzyszy ognisko zapalne. Ognisko to szybko się powiększa, dochodzi do martwicy sąsiednich tkanek, obejmuje ona również włókna nerwowe i pobliskie naczynia krwionośne. Krew, która wypływa z uszkodzonych śliną kleszcza naczyń tworzy wysięk, składający się z dużej liczby erytrocytów i leukocytów. Reakcja na ukąszenie kleszcza jest silniejsza w przypadku samic kleszcza pospolitego niż w przypadku nimf kleszcza.

Obrzęk po kleszczu – co zrobić?

Miejsce, w którym nastąpiło ukąszenie może pojawić się obrzęk, zaczerwienienie, a nawet rumień wędrujący. Ten ostatni objaw jest charakterystyczny dla boreliozy. Jego pojawienie się oznacza, że niestety kleszcz był nosicielem krętek bakterii powodujących boleriozę i zaraził swoją ofiarę. Rumień wędrujący zwykle jest duży, swędzący i pieczący. Może pojawić się nawet kilka dni po ukąszeniu kleszcza i ma średnicę większą niż 5 cm. Rumień wędrujący wygląda Rumień zwykle posiada centralne przejaśnienie, zewnętrza część rumienia jest z reguły ciemniejsza. Może on jednak wyglądać różnie, nawet nietypowo. Co bardzo ważne rumień przemieszcza się po skórze. Może przybierać kształt jednego lub dwóch pierścieni, które pojawiają się wokół ukłucia kleszcza. Czasami rumień przybiera postać rozległą i zauważyć można tylko czerwoną linię łukową. Co ważne rumień może przybierać różne kształty i formy u różnych osób. Trzeba też pamiętać, że według danych rumień pojawia się tylko u 10-30% osób, które zostały zarażone boreliozą, z tego powodu trzeba zachować bardzo dużą czujność po ukąszeniu przez kleszcza. Należy także bezwzględnie pamiętać, że boreliozę przenoszą także inne owady, takie jak meszki, komary i muchy końskie.

Ugryzienie kleszcza – choroby

Ugryzienie kleszcza, choć samo w sobie nieprzyjemne zwykle niesie ze sobą inne bardzo groźne konsekwencje. Kleszcze zwykle są nosicielami chorobotwórczych patogenów, które wywołują groźne choroby. Najczęściej mówi się o boreliozie. Ta podstępna choroba może rozwijać się latami nie dając żadnych objawów, albo wywoływać objawy, które łatwo pomylić z innymi jednostkami chorobowymi.
Ukąszenie kleszcza może też spowodować wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu. Jest to choroba ośrodkowego układu nerwowego i wywołana jest przez wirusy z rodziny Flaviviridae. Wirus ten przenosi się już w kilka minut od ukąszenia. Objawy kleszczowego zapalenia mózgu pojawiają się w ciągu dwóch tygodni i przypominają grypę. W większości wypadków zostają zahamowane na tym etapie. W przypadku kiedy choroba nadal się rozwija wirus atakuje centralny układ nerwowy i wywołuje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Kleszcze przenoszą też bakterie, które wywołują anaplazmozę. Bakteria musi z krwią przedostać się z krwią do szpiku kostnego. Tam atakuje białe krwinki i namnaża się. W większości przypadków choroba przebiega bezobjawowo. Jeżeli pojawiają się symptomy to nie są one jednoznaczne raczej przypominają grypę: wysoka temperatura, bóle głowy, pocenie się, kaszel czy bóle stawowo-mięśniowe.
Ukąszenie kleszcza może też wywołać babeszojzę. Choroba ta dotyka nie tylko ludzi, ale też zwierzęta. Wywołuje ją pierwotniak z rodziny Babesia. Atakuje on krwinki czerwone i w przypadku psów może spowodować ich śmierć w ciągu kilku dni. U ludzi babeszjoza daje objawy zbliżone do malarii, może być także praktycznie bezobjawowa. W pełnoobjawowy przypadkach krwinki w wyniku hemolizy wewnątrznaczyniowej cechują się występowaniem wtrętów w erytrocytach o kształcie krzyża maltańskiego albo pierścienia. Choroba może być szczególnie groźna dla osóbz upośledzoną odpornością. Leczenie polega na podaniu leków przeciwpasożytniczych.
Kleszcze mogą też przenosić bakterie Francisella tularensis, która wywołuje chorobę zwaną tularemia, jest to bardzo groźna choroba, której objawem są powiększone węzły chłonne, a w niektórych przypadkach sepsa. Leczy się ją antybiotykami.

Jak objawia się borelioza?

Oczywiście pierwszym i najbardziej charakterystycznym objawem boreliozy jest rumień wędrujący. Jednak nie występuje on u wszystkich chorych. W pozostałych przypadkach bolerioza nie daje jednoznacznych objawów i bardzo często mylona jest z innymi chorobami. W wielu przypadkach może w pierwszym okresie przebiegać zupełnie bezobjawowo. Etap ten może trwać nawet kilka lat. Często pierwsze objawy przypominają grypę, pojawiają się bóle mięśni i stawów, gorączka, ból głowy i ogólne osłabienie, przewlekłe zmęczenie. Kolejne objawy zależą od tego, jaki narząd został zaatakowany przez bakterie. Mogą pojawić się objawy ze strony stawów, będą one przypomina zapalenie stawów. Borelioza atakuje zwłaszcza duże stawy kolano, biodro, bark, nieraz także nadgarstki. Staw może być spuchnięty, zaczerwieniony, bolesny. Borelioza może też dawać objawy kardiologiczne takie jak zaburzenie przewodnictwa serca, zapalenie wsierdzia, zapalenie mięśnia sercowego. Borelioza może też powodować przewlekłe bóle głowy i zaburzenia psychiczne, problemy z ostrością widzenia i światłowstręt, zmiany skórne.

Odkleszczowe choroby. Odkleszczowe zapalenie stawów

Jedną z postaci boreliozy jest boreliozowe zapalenie stawów. W tym przypadku borelioza atakuje układ kostno stawowy. W pierwszym etapie mamy do czynienia z bólem stawów, zwykle na początku nie jest to ból bardzo dokuczliwy. Kolejnym etapem są nawracające krótkie epizody obrzęku i bólu z reguły jednego ze stawów. Epizody te utrzymują się przez kilka tygodni. Dolegliwości te są często asymetryczne. Jeżeli bolerioza nie zostanie zdiagnozowana na tym etapie i może dalej się rozwijać dochodzi do ostrego zapalenia stawów. W takim przypadku dochodzi do bólu, obrzęku i wysięku w stawie. Zaatakowany staw jest cieplejszy, zaczerwieniony. Może pojawić się poranna sztywność oraz uczucie zmęczenia. Niekiedy dochodzi do zmian destrukcyjnych w stawie. W bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do trwałego uszkodzenia i unieruchomienia stawu. Warto zwrócić uwagę na fakt, że objawy ze strony układu kostno-stawowego mogą pojawić się w bardzo różnym czasie od zakażenia boreliozą od kilku dni do kilku lat. Mogą też przybierać różną postać od niewielkich, przemijających dolegliwości do trwałego uszkodzenia stawu.

Szybki rozsiew infekcji krętkiem borrelia

Krętki Borrelia szybko rozsiewają się po całym ciele. Jest to przyczyną dlaczego tylko na początku infekcji istnieje największa szansa wyleczenia poprzez antybiotykoterapię. Bakterie przemieszczają się przez ściany naczyń krwionośnych i przez tkankę łączną. Tydzień po zainfekowaniu krętki powodujące boreliozę mogą być już głęboko osadzone w tkankach, atakując je i niszcząc komórki żywiciela. Obecność borrelii w organizmie trwale też obciąża system odporności, w taki sposób, że zużywa się on i słabiej chroni przed innymi infekcjami i pasożytami. Osoba chora na boreliozę zwykle jest nosicielem dużej liczby innych bakterii, wirusów i pasożytów, które mają wpływ na całościowy stan chorego.

Borelioza jest chorobą odzwierzęcą

Borelioza jest chorobą odzwierzęcą i należy do chorób odkleszczowych. Mogą ją jednak, a także wszystkie koinfekcje, przenosić inne pasożyty, o czym większość osób nie wie, np komary, moskity, meszki, pchły, wszy, muchy końskie, a także niektóre typy roztoczy. To właśnie jest przyczyną, iż praktycznie każdy człowiek jest zakażony jakimiś patogenami z grupy oficjalnie nazywanej chorobami odkleszczowymi. Najnowsze doniesienia (dr Klinghardta) stwierdzają, iż nawet 12% komarów w Europie środkowej i wschodniej oraz 22% w endemicznych obszarach w USA przenosi boreliozę. Liczby te tłumaczą masowy charakter zachorowań na boreliozę i tzw koinfekcje. Można się nią więc zarazić praktycznie wszędzie. Stwierdzono obecność DNA borrelii także w spermie. Zakażenie jest więc możliwe poprzez kontakty seksualne, karmienie piersią, transfuzję krwi, poprzez łożysko w życiu płodowym (choroba wrodzona). Niektóre typy bakterii wywołujące boreliozę mogą być także przenoszone drogą kropelkową lub poprzez płyny ustrojowe.

Borelioza dość często nie jest prawidłowo diagnozowana, chociaż nie jest chorobą rzadką, ale dość powszechną. Nosicielami bakterii borrelia jest prawdopodobnie nawet kilkadziesiąt procent populacji w Ameryce Północnej i Europie. Objawy boreliozy są podobne do innych chorób, co znacznie utrudnia jej rozpoznanie przez lekarzy, którzy najczęściej leczą objawy boreliozy należące do ich specjalizacji, bez rozpoznania głównego schorzenia.

Choroby odkleszczowe, borelioza koinfekcje

Do chorób powiązanych z boreliozą (koinfekcji) należą:

  • dur powrotny (przenoszony przez komary), wywołany przez bakterie borrelia duru powrotnego, których to ludzie są głównym rezerwuarem,
  • bartonelloza,
  • babeszjoza,
  • anaplazmoza (erlichioza),
  • kleszczowe zapalenie mózgu,
  • jersinioza,
  • chlamydioza,
  • toksoplazmoza,
  • bruceloza,
  • leptospiroza,
  • tyfus plamisty,
  • gorączka odkleszczowa,
  • gorączka Q i infekcje innymi typami riketsji,
  • choroba Borna,
  • tularemia,
  • mykoplasma forma L,
  • zakażenia różnymi wirusami z rodziny HHV.

2/3 chorych na boreliozę uważa, że nie było nigdy ugryzionym przez kleszcza. Czyli standardem jest fakt, iż kleszcza się nie widziało. Oznacza to, iż większość ugryzień pozostaje niezauważona, szczególnie kiedy dochodzi do ugryzień przez nimfy na skórze głowy lub źródła zakażenia były inne niż kleszcze (głównie komary).

Objawy boreliozy, borelioza objawy
Rumień wędrujący

Jeśli po ugryzieniu przez pasożyta skóry typu kleszcz, meszka, moskit, pluskwa, mucha końską, pchła itp. wystąpił rumień, oznacza to, iż na 100% jest obecne zakażenie boreliozą. Rumień może być obecny tylko przy zakażeniu boreliozą sensu strice i latio, którą wywołują 4 typy bakterii borrelia. Borrelie duru powrotnego nie wywołują natomiast rumienia, choć pozostałe objawy choroby są podobne. Niestety rumień występuje jedynie u ok 30% dorosłych i 10% dzieci ze stwierdzoną medycznie boreliozą. Brak rumienia nie oznacza więc, iż nie zostaliśmy zakażeni.

Objawy boreliozy neurologiczne i psychiczne:

  • zapalenie nerwu trójdzielnego,
  • jednostronny paraliż twarzy,
  • drętwienie policzka, warg lub języka,
  • porażenie nerwu twarzowego,
  • poczucie gorąca lub zimna na ciele lub kończynach,
  • ból zębów lub szczęki,
  • ból ucha, mrowienie ucha,
  • bóle kości twarzy,
  • problemy z czytaniem, z koncentracją,
  • poczucie ścisku w głowie, pustki w głowie,
  • obniżone parametry intelektualne,
  • trudności w wysławianiu,
  • niewyraźna mowa,
  • szumy, piszczenie lub dzwonienie w uszach,
  • nagła utrata słuchu lub częściowa utrata słuchu,
  • zaniki pamięci, luki pamięci,
  • światłowstręt, wrażliwość na dźwięk,
  • drętwienie, mrowienie na ciele lub kończynach,
  • objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
  • zawroty głowy, problemy z równowagą,
  • przykurcze palców,
  • nagłe ostre bóle,
  • objawy podobne do stwardnienia rozsianego,
  • psychoza,
  • bezsenność na skutek np. pobudzenia układu nerwowego lub kołatania serca,
  • utrata czucia,
  • kłujący ból jak igiełki na skórze, może się przemieszczać,
  • przykurcze mięśni, kręcz, prawdopodobnie dystonia wtórna,
  • autyzm u dzieci (borelioza wrodzona)

objawy oczne:

    • ciemne plamki przed oczami, a także jasne plamki, mogą być ruchome,
    • podwójne widzenie,
    • zmiany autoimmunologiczne oka (np. jaskra),
    • zajęcie nerwów okoruchowych,
    • zajęcie nerwu wzrokowego.

Zapalenie nerwu wzrokowego, które jest często obserwowane w stwardnieniu rozsianym, występuje również w chorobie z Lyme. Zapalenie może obejmować także błonę naczyniową oka (tęczówka, ciało rzęskowe i naczyniówka – możliwe przednie, pośrednie i tylne zapalenie błony naczyniowej oka), zapalenie naczyń siatkówki, plamki żółtej, zapalenie naczyniówki, obrzęk plamki i zapalenie wnętrza gałki ocznej. Krętki wykryto także w ciele szklistym.

objawy związane z sercem, kardiologiczne:

  • niewydolność serca,
  • włóknienie, martwica, obrzęk mięśnia sercowego,
  • kołatanie serca, arytmia,
  • skoki ciśnienia,
  • nadciśnienie, niedociśnienie,
  • zapalenie i nacieki mięśnia sercowego,
  • pojawiające się duszności,
  • nietolerancja wysiłku,
  • blok przedsionkowo-komorowy,
  • zastoinowa niewydolność serca,
  • kardiomiopatia rozstrzelinowa, kardiomiopatia niedokrwienna.

pozostałe objawy boreliozy:

  • osłabienie i zmęczenie,
  • zespół chronicznego zmęczenia,
  • napady senności w ciągu dnia,
  • rumień oraz rumień wędrujący,
  • objawy grypopodobne,
  • gorączka, poty, dreszcze,
  • spadek temperatury poniżej normy,
  • bolesne zapalenie węzłów chłonnych pod pachami albo w pachwinach,
  • zanikowe zapalenie skóry,
  • wypadanie włosów,
  • impotencja,
  • niedoczynność tarczycy,
  • bóle reumatyczne, opuchlizna stawów, strzelanie stawów,
  • silne bóle stawów, często kolanowych lub biodrowych, zwykle niesymetryczne,
  • artretyzm (podagra),
  • trzeszczenie i bóle szyi,
  • choroba refluksowa manifestacja lub nasilenie objawów (osłabienie mięśni przepony),
  • nietolerancja alkoholu,
  • pogorszenia stanu w czasie menstruacji,
  • cykliczny charakter objawów – często co 3-4 tygodnie

zaburzenia i choroby immunologiczne

  • anergia (niewytwarzanie przeciwciał),
  • skłonność do licznych alergii,

autoagresja – borelioza to ważny czynnik wywołujący choroby autoimmunologiczne:

  • toczeń,
  • stwardnienie rozsiane,
  • Choroba Alzheimera,
  • Choroba Parkinsona,
  • Fibromyalgia,
  • reumatoidalne zapalenie stawów,
  • jaskra,
  • cukrzyca,
  • Choroba Hashimoto,
  • Choroba Gravesa-Basedowa,
  • zespół chronicznego zmęczenia,
  • twardzina,
  • zesztywniające zapalanie stawów kręgosłupa,
  • procesy autoimmunologiczne w mięśniu sercowym,
  • łysienie plackowate,
  • bezpłodność immunologiczna,
  • ALS,
  • polimialgia reumatyczna,
  • polineuropatia,
  • być może także Syndrom Morgellonów,
  • prawdopodobnie colitis ulcerosa i choroba Crohna,
  • wiele innych chorób rzadkich, autoimmunologicznych o nieznanej etiologii, których powiązania z boreliozą nie zostały nigdzie oficjalnie opisane,

Nieprawidłowości odzwierciedlone w medycznych wynikach laboratoryjnych chorego na boreliozę:

Wysoki „zły cholesterol” – profil lipidowy ze znacznym wzrostem cholesterolu LDL,
insulinooporność,
nadpłytkowość, małopłytkowość,
granicznie niski poziom białych krwinek, prawidłowy poziom SED i CRP,
różne zaburzenia hormonalne,
prawidłowe wyniki badania hormonów tarczycy, ale pozytywny wynik testu Barnes i doskonała odpowiedź T3,
Typ 2 (wysoki kortyzol, niskie DHEA) lub Typ 3 niewydolność nadnerczy (niski kortyzol i DHEA),
Niski poziom testosteronu i DHEA,
Złożone zmiany cytokin, interferonów, komórek NK, wskaźników krwinek białych,
obniżone stężenie moczu (niski ciężar właściwy),

Cechą charakterystyczną boreliozy jest zmęczenie, nawet po odpoczynku. Powinno się jednak zauważyć u siebie kilka objawów, aby móc podejrzewać zakażenie boreliozą. Niektóre osoby zainfekowane mogą nigdy nie rozwinąć wyraźnych objawów boreliozy, albo dopiero po wielu latach (10-20). Inne osoby w krótkim czasie po zakażeniu stają się ciężko chore. Stan chorego może być więc bardzo zróżnicowany. Kluczowe znaczenie ma sprawność układu odporności, co decyduje o rozwoju choroby, jej zjadliwości, stanie pacjenta i rokowaniach na wyzdrowienie.

borelioza u dzieci, objawy boreliozy u dzieci:

Objawy boreliozy u dzieci mogą być podobne jak u dorosłych, ale często nie są specyficzne. W przypadku kiedy nie występują bóle stawów, stopy, objawy przypominające reumatyzm, dolegliwości oczne, to trudno zauważyć symptomy, szczególnie u małych dzieci. Dziecko może mieć problem ze sprecyzowaniem dolegliwości, albo w ogóle nie będzie się na nic skarżyć. Należy obserwować czy dziecko nie zmieniło swojego zachowania, czy nie stało się nieobecne (objawy autyzmu), zbyt ciche, czy nie jest zagubione, czy nie jest ciągle zmęczone lub senne, czy zbytnio nie zapomina prostych spraw, czy nie stało się przygłuche. Przy dzieciach z zespołem Aspergera i autystycznych (prawdopodobnie już wcześniej musiały mieć boreliozę – możliwa borelioza wrodzona jako przyczyna tych chorób) może dojść natomiast do nadmiernego pobudzenia przy kolejnym nadkażeniu innymi szczepami borrelia lub rozsianiu choroby.

borelioza seronegatywna

Wiele chorych na boreliozę może być seronegatywna nawet przez lata z powodu niewytwarzania przeciwciał przez układ odporności. Może to być wywołane głównie wewnątrzkomórkową obecnością bakterii i w formach przetrwalnikowych lub poprzez upośledzenie układu immunologicznego (anergia – niezdolność do wytwarzania przeciwciał).

Można spotkać także sytuację odwrotną, w jakiej wynik testu na boreliozę jest dodatni, ale nie ma prawie żadnych symptomów choroby. Sytuacja ta ma związek z toksynami innymi niż borrelioza, których poziom u chorej osoby jest na tyle niski, a system immunologiczny bardzo sprawny, że organizm jest w stanie kontrolować chorobę nie dopuszczając do jej rozprzestrzeniania się. Ma też znaczenie czynnik genetyczny i wrodzona wyższa odporność. Wówczas pacjenci mogą nie odczuwać żadnych dolegliwości. Symptomy i cięższy przebieg boreliozy są natomiast potęgowane przez obecność metali ciężkich i pasożytów, ale i innych patogenów, w tym wirusów z grupy HHV. Duży wpływ na progresję choroby ma także elektrosmog; szczególnie mikrofalowy z technologii bezprzewodowej łączności GSM, 3G, 4G, wi-fi i innych szerokopasmowych technologii oraz zła dieta.

Zobacz także: Borelioza bez objawów